İnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran vasfı, hareket edebilme yeteneği değildir. Çünkü hareket edebilme ve eylem ortaya koyabilme niteliğine diğer canlılar da sahiptir. Hatta tüm yaratılmışlar evreni özünde hareket halindedir. Çünkü eşyanın atomik yapısı hareket halindedir. Şu âlemde mutlak sükûn hali mevcut değildir. Yaratıcı, yarattığı eşya üzerindeki sürekli müdahalesini “hareket yasalarına” bağlamıştır. Ve Allah, Kur’an’ın ifadesiyle “her an iş başındadır.”
O halde insanın ayırıcı vasfı sırf hareketi olamaz. İnsan hareketini diğer canlıların hareketinden ayıran, o hareketin “yapma” özelliği taşımasıdır. Bunun içindir ki her yapma bir “niyete” ilişik olmalıdır.
Niyet, bilincin eseridir. Bilincin olmadığı yerde niyet de yoktur. İnsan eylemi insani olma vasfını işte bu niteliğinden alır. Niyetsiz (dolayısıyla bilinçsiz) yapılmış eylemler, “canlının eylemi” olma niteliğini taşısa da, “insani eylem” niteliğine sahip değildir.
İnsanın eylemini niyeti belirler. Bu belirleme sadece eylemin niteliği açısından değil, aynı zamanda niceliği açısından da geçerlidir.
Mustafa İslamoğlu
