Türkler İslam’ı kabul etmeden önce çeşitli inançlar ile etkileşim içinde oldular.
Gök Tanrı İnancı
İslam öncesi Türkler gökte soyut olarak bir tanrının var olduğuna inanıyordu. Gök Tanrı sadece Türkler’de değil, Orta Asya ve Çin’de yaşayan diğer kavimlerde de vardı. Bu inanca ait kutsal bir metin elimizde olmadığı için, ibadet şekillerini ve törenlerini tam olarak bilemiyoruz. Ancak gök tanrı inancının Türklerin İslam’ı benimsemesini kolaylaştırdığını biliyoruz.
İbn Fadlan isimli 10. yüzyılda yaşamış dünyaca ünlü Arap seyyah da bir gezisinde gök tanrı inancından bahseder. Arap seyyah Orta Asya’yı gezerken Hazar’ın kuzeyinde Müslüman olmayan bir Oğuz topluluğu ile karşılaşır. Onlara tanrılarının sayısını sorar. O dönem Müslüman olmayan bu boy ona tek bir tanrıya inandıklarını söyler.
Atalar Kültü
İslam öncesi Türk kavimleri ölmüş ataların ruhlarına büyük saygı gösterirlerdi. Türkler ataların ruhlarının onları koruduğuna ve hayatlarına olumlu etki ettiğine inanırdı. Atalarından hep saygı ile bahsederlerdi.
Doğadaki Varlıklara Saygı
İslam öncesi Türkler içinde yaşadıkları coğrafyadaki bazı dağları, ırmakları, gölleri ve pınarları kutsal kabul ederdi. Salt bir animizm olmasa da tabiat varlıklarına büyük önem verir ve saygı gösterirlerdi
Diğer Dinler
İslam öncesi Türk kavimleri yukarıda bahsi geçen inançlar dışında Maniheizm, Budizm ve Hristiyanlığı da dönem dönem benimsedi. Uygurlar gibi doğuda yaşayan kavimler Maniheizm ve Budizm’i, Gagavuzlar ve Hunlar gibi batıda olan kavimler ise Hristiyanlığı benimsemişti.
Şamanizm
İslam öncesi Türkler deyince halk arasında ilk akla gelen şeylerden biri de şamanizmdir, ama şamanizm İslam, Hristiyanlık ya da Budizm gibi kurumsallaşmış bir din değildir. Şamanlar coşkun bir trans hali içinde kutsal varlıklardan haber getirdiğine inanılan, yaşanılan dünya hakkında kehanette bulunan kişilerdir. Onların ayinlerinde dans, kendinden geçme hali, çalgılar, ayin kıyafetleri, kehanetle ilgili objeler önemli yer tutar. Şamanizm dinler gibi gelecek ya da ölüm sonrası dünyaya odaklanmaz. Tam aksine yaşanılan dünyayı düzenlemeye yönelik bir sistem olarak görülür.
Şamanların İslam öncesi Türk toplulukları içinde etkisi olmuştur, ancak şaman kelimesi Türkçe bir kelime değildir, Tunguzca bir kelimedir. 1696 yılında Tunguzlar arasından geçen Ruslar şaman kelimesini kaydedip dünyaya mal etmişlerdir. Bu sebeple bazı yerel Afrika inanışlarındaki ve bazı Kızılderili inanışlarındaki din adamlarına da şaman denilmiştir. Türkler arasında şaman kelimesinin yerine kam kelimesi yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde Moğollar şamanları ifade etmek için hala kam kelimesini kullanmaktadır.
Kaynak ve daha fazlası için: http://www.dinlertarihi.info/2017/07/turklerin-islam-oncesi-inanislari.html
