Öncelikle hatırlatayım ki, Türkler İranlılar vasıtasıyla ikinci kaynaktan İslâm’ı öğrenmişlerdir. Bu nedenle İran kültürü, din veya ibadet hayatımızda hayli baskındır.
Kadim Pers/İran dinlerinin mistik/mitolojik hikayelerinden etkilenen Türkler, kendi kahramanlarını/gavslarını oluşturarak kendilerine özgü İslâm yorumunu geliştirmiş desem, sanırım abartmış olmam. Bu yorum kısmen eski Türk inançları, kısmen Şiî yorum, kısmen Arap-İslâm kültürü ve kısmen mitolojik inançların karışımdan oluşur.
Mitolojik kahramanlar sözü edilen yorumun başat ögelerindendir. Bu nedenle güzel yurdum adeta velî/evliya, şeyh/şıh, gavs, kutub gibi hayali din kahramanları ile doludur. Dolayısıyla Anadolu İslâm kültürünün ana omurgasını oluşturan din algısı, vahiy değil büyük oranda Şiî/batınî yorumla soslanan ve büyük oranda da hayali din kahramanlarının romantik yorumlarına dayandırılan paralel din/İslâm anlayışıdır. Sözün özü melez bir yorumdur. Halihazırda birçok örnek verilebilir. Ancak en somut örneklerden birisi hiç kuşkusuz FETÖ’dür. Dikkat edin bu zatın din/İslâm adına hiçbir özgün görüşü/eseri veya dikkate değer fikri olmasa da, muhiblerince beklenen mehdi/asrın imamı gibi meş’um yorumlarla efsaneleştirilen bir kahramana dönüştürülmüştür.
Prof. Dr. İsrafil Balcı, 19.07.2017
