İyi bir gece uykusu, bedenimizi ve zihnimizi yeniler ve hayat kalitemizi arttırır. Kötü bir uyku ise tam tersi etki gösterir. 10 Temmuz 2017’de Brain’de yayımlanan bir çalışmada orta yaşlı sağlıklı yetişkinlerde tek gecelik uykusuzluğun bile Alzheimer’la ilişkili olan amiloid beta proteinlerinin seviyesini arttırdığı belirtildi. Bir hafta boyunca kalitesiz uyumak ise Alzheimer’la ve diğer sinirsel rahatsızlıklarla da ilişkili olan tau proteinlerini arttırıyor.
******
Türkiye; hafıza kayıpları ve bilişsel geriliklerle karakterize edilen Alzheimer hastalığının en çok görüldüğü ülkelerden biri. Bu hastalığa sahip kişilerin beyinlerinde amiloid beta ve tau proteinleri birikir. Bu proteinler beyin dokusunun körelmesine ve ölmesine sebep olur. Hastalığı önlemek, yavaşlatmak ya da düzeltmek için henüz bir tedavi yöntemi bulunabilmiş değil.
Deney Düzeneği
Daha önce yapılan çalışmalarda uyku eksikliğinin bilişsel sorun riskini arttırdığı gösterilmişti. Örneğin kişinin gece uyurken aniden nefesinin durmasına sebep olan uyku apnesi hastaları bu hastalığa sahip olmayanlardan yaklaşık 10 yıl önce hafif bilişsel hasarları geliştiriyor. Bu bilişsel hasarlar Alzheimer’ın erken belirtilerindendir. Ancak uyku eksikliğinin beyne nasıl zarar verdiği bilinmiyordu. Bunu tespit etmek için Brain’de yayımlanan bu çalışmada 35 ve 65 yaş arasında uyku problemi ya da bilişsel geriliği olmayan 17 sağlıklı yetişkin üzerinde deneyler yapıldı. Her bir katılımcının geceleri ne kadar uyuduğu bileğine yerleştirilen bir cihazla en fazla iki haftaya kadar takip edildi.
Deneklerin uykusu beş veya daha fazla gece takip edildikten sonra her bir katılımcı deney için hazırlanmış sessiz, karanlık ve sıcaklığı kontrol edilen uyku odasına getirildi.
Katılımcıların bir kısmının uykusu araştırma ekibi tarafından bölündü. Uyku sırasında beyin sinyalleri her “yavaş dalga uykusu (derin uyku)”nu gösterdiğinde kulaklarına sesler verilerek derin uykunun bozulması sağlandı.
Yavaş dalga uykusu bozulmuş olan denekler ertesi gün kendilerini yorgun hissettiklerini belirttiler. Bu kişilerin omuriliklerinden sıvı alınarak beyin ve omurilik çevresindeki amolid beta ve tau proteinleri miktarı ölçüldü.
Bir ay veya daha fazla süre sonra aynı işlem deneklerin uykuları bozulmayan diğer kısmına uygulandı.
Araştırmacılar, omurilik sıvısından yapılan gözlemlerle bu kişilerin uykularının bölünmediği geceden sonraki ile bölündüğü geceden sonraki amiloid beta ve tau proteinlerinin miktarını karşılaştırdı. Bir gecelik uykusuzluk sonucu amiloid beta seviyesinde %10 artış olduğu ancak tau miktarında yükselme olmadığı gözlemlendi.
Amiloid beta seviyesi taudan daha değişkendir. Bu nedenle bir gecelik uykusuzluğun tauseviyesini etkilememesi normal olarak görülüyor. Ancak bileklerindeki cihaz yardımıyla birkaç gecelik uykusuzluk yaşadığı tespit edilen kişilerin tau seviyesinde de artış gözlenmekte.
Yavaş Dalga Uykusu
Bu deneyde gerçekleşmesi engellenen yavaş dalga uykusu, uyandığımızda kendimizi dinlenmiş hissetmemiz için gerekli olan derin uykudur. Uyku apnesi hastalığı da yavaş dalga uykusunu etkiler. Bu nedenle bu rahatsızlığa sahip kişiler 8 saat boyunca uyusalar da uyku kaliteleri bozulduğu için dinlenmiş olarak uyanamazlar.
Yavaş dalga uykusu sırasında ayrıca beyindeki zihinsel aktivite sonucu gün boyu biriken moleküler yan ürünler uzaklaştırılır.
Tehlikeli Olan Kronik Uykusuzluk
Araştırma ekibi bir gecelik uykusuzluğun, hatta bir hafta uykusuzluğun beyni yoran ve zarar veren bir durum olsa da Alzheimer’a sebep olma riskini taşımadığını belirtiyor. Amiloid beta ve tau seviyesi kişi ertesi gün iyi bir uyku uyuduğunda büyük ölçüde geri dönüyor.
Araştırmaya göre asıl endişe verici nokta bu uykusuzluğu kronik olarak yaşayanlar. Hayvan deneyleri, uzun süreli uykusuzluğun Alzheimer riskini arttırdığını gösteriyor. Bu araştırma, düzenli uykunun Alzheimer riskini azalttığını göstermiyor. Söylenebilecek şey, kalitesiz bir uykunun Alzheimer’la ilişkili proteinlerin sayısını arttıracağıdır.
Kaynak: http://neurosciencenews.com/sleep-alzheimers-7058/ Alıntı: http://bilimoloji.com/bir-gecelik-uykusuzluk-alzheimera-sebep-olabilir-mi/
